Saffron Cultivation: केशराला पृथ्वीचे सोने म्हटले जाते.
हा जगातील सर्वात महागडा मसाला आहे. ते सोन्या-चांदीइतकेच मौल्यवान आहे.
बाजारात एक किलो केशराची किंमत 3,00,000 रुपयांपेक्षा जास्त आहे.
केशराची लागवड प्रामुख्याने जम्मू-काश्मीर आणि हिमाचल प्रदेशच्या काही भागात केली जाते, परंतु कृषी शास्त्रज्ञांच्या मेहनतीमुळे आणि संशोधनामुळे आता मैदानी भागातही केशराची लागवड करणे शक्य झाले आहे.
मात्र, यासाठी तापमान नियंत्रित करणे आवश्यक आहे. केशर लागवडीबद्दल सर्व काही जाणून घेऊया.
माती कशी असावी?
शबला सेवा संस्थान, गोरखपूरचे अध्यक्ष किरण यादव यांच्या मते, नापीक आणि चिकणमाती माती केशर लागवडीसाठी योग्य आहे.
ते म्हणतात की जेथे केशराची लागवड करायची आहे, ते पाणी साचलेले शेत नसावे.
केशराच्या शेतात पाणी साचल्याने कंद गळू लागतो आणि झाडे सुकायला लागतात.
त्याच्या लागवडीसाठी हलके सिंचन आवश्यक आहे, परंतु सिंचनाच्या वेळी पाणी साचू नये.
केशराची लागवड कधी करावी?
केशर लागवडीसाठी जुलै ते ऑगस्ट हा योग्य काळ आहे, परंतु जुलैचा मध्य हा सर्वोत्तम काळ आहे.
कंदपासून केशराची शेती केली जाते.
कंद लावताना लक्षात ठेवा की कंद लावण्यासाठी 6 किंवा 7 सें.मी.चा खड्डा करावा आणि दोन कंदांमधील अंतर सुमारे 1 सेमी ठेवावे.
त्यामुळे झाडांची वाढ चांगली होईल आणि परागकणही चांगल्या प्रमाणात बाहेर पडतील.
कंद लागवडीनंतर १५ दिवसांत तीन हलके पाणी द्यावे लागते.
हे ३ ते ४ महिन्यांचे पीक आहे. किमान 8 तास सूर्यप्रकाश आवश्यक आहे.
अत्यंत थंडीत ही वनस्पती सुकते. कुजलेले शेणखत त्याच्या लागवडीसाठी योग्य आहे.
औषधी गुणधर्मात कोणतीही घट नाही.
1.5 किलो ते 2 किलो सुकी फुले एक हेक्टरमध्ये उपलब्ध असतात ज्याला केशर म्हणतात.
ऑक्‍टोबरमध्ये झाडाला फुले येण्यास सुरुवात होते.
फुले सकाळी उघडतात आणि दिवस जसजसा वाढतो तसतसा कोमेजतो.
केशर काढणीबद्दल अधिक स्पष्टपणे सांगायचे तर, केशराची फुले सूर्योदय ते सकाळी 10 च्या दरम्यान तोडली पाहिजेत.
केशर हे सोन्या-चांदीइतकेच मौल्यवान आहे
किरण यादव सांगतात की, एक हेक्टरमध्ये केशर लागवडीसाठी सुमारे १,८०,००० रुपये खर्च येतो.
दुस-या वर्षी, शेतकरी मशागतीसाठी मजुरीचा खर्च उचलतो, कारण लागवडीसाठी एक कंद असतो.
एकदा लागवड केल्यानंतर शेतकरी दुसऱ्या वर्षीही केशर पीक घेऊ शकतात. कश्मीरी केसची किंमत 3 ते 5 लाख रुपये प्रति किलो आहे.